"Het Pygmalion-effect is gebaseerd een verhaal van de Romeinse dichter Ovidius. Dit verhaal ging over een beeldhouwer wiens gebeden werden verhoord toen zijn standbeeld van de voor hem ideale vrouw tot leven kwam.” (Aphrodite, dochter van Uranus of Zeus, liefde, schoonheid ..)
In de tweede helft van de vorige eeuw vestigde Robert Rosenthal de aandacht op de grote en vaak onbewuste gevolgen van onze verwachting. En dan vooral met de verwachtingen die leerkrachten hebben van hun leerlingen. Hij deed een I.Q. test met alle kinderen van een groep. Vertelde de leerkracht dat een aantal kinderen het in zich had cognitief beter te presteren. Hij vroeg de leerkracht niets extra’s te doen met deze leerlingen maar sprak af ze over een jaar weer te toetsen. En dat gebeurde. Na een jaar presteerde de aangewezen leerlingen aanzienlijk beter dan de anderen. Zelfs hun cognitief vermogen was verbeterd. Wat hij er niet bij verteld had was dat de aangewezen kinderen de I.Q. test helemaal niet beter gemaakt hadden. De leerlingen in de aangewezen groep waren willekeurig gekozen. Dit onderzoek heeft hij, samen met Leonore Jacobsen, in groepen van verschillende leeftijden gedaan. En wat bleek: Hoe jonger de leerling, des te groter het effect. Dit effect noemen we ‘Pygmalion-effect’ of ‘Rosenthal-effect’.
Dit onderzoek is gedaan in Californië. Rosenthal bewees hiermee dat de verwachtingen van de leerkracht de leerontwikkeling en het cognitief vermogen van kinderen beïnvloeden. Zowel positief als negatief. De verwachtingen werden niet uitgesproken, althans niet bewust. De verwachtingen resulteerden in onbewust gedrag dat, in deze situatie, meer leerrendement opleverde. Ik vind dit een super interessant gegeven. En het verbaast me eigenlijk dat er zo weinig mee gedaan wordt. Zijn we er dan niet benieuwd naar hoe die verwachting ons gedrag beïnvloed, wat we doen, en wat in ons gedrag kinderen aanzet om beter te leren en slimmer te worden? En willen we dat gedrag dan niet doorgronden en aanpassen naar gedrag dat het uiterste uit onze kinderen haalt?
Heel kort door de bocht zouden we kunnen zeggen dat kennis onze verwachting stuurt. Of die kennis nu gegrond is of niet. Dus als je kennis rond strooit met als doel onze verwachtingen zo te beïnvloeden dat de kinderen er beter van worden hoeft het niet te kloppen. Een leugentje om bestwil … Of niet? Heel wat eerlijker zou het zijn, en veel duurzamer, als we ons verrijken met kennis waarmee we dat onbewuste gedrag kunnen doorgronden. Maar dat is wel ingewikkelder en het vergt een heldere en eerlijke zelfreflectie. Toch is het mijns inziens zeer de moeite waard om je daarop toe te leggen. Deze visie levert je beslist meer op dan alleen een beter leerrendement bij je leerlingen.
Wat bepaalt (stuurt) onze verwachting?
- Kennis
- Mindset
- Kwaliteiten en valkuilen
- Ervaringen
Kennis is dat wat we weten en wat we kunnen toepassen (Wikipedia). In deze betekenis lijkt het alsof we met onze kennis kunnen doen wat we willen en kunnen laten wat we willen laten. Toch is dat niet zo. Die kennis zit in ons en vindt zijn wegen ook buiten onze bedoeling om. Ik heb eerder in een blog de invloed van onze bagage genoemd tijdens ons waarnemen. Hele neutrale feitelijke waarneming bestaat niet. Voordat wij begrijpen wat we zien hebben we onze waarneming al ingekleurd met onze verwachtingen. En dat moet ook want anders zouden we vaak niet begrijpen wat we waarnemen. Maar het is wel belangrijk dat we er ons bewust van zijn. Alle kennis die wij opdoen slaan we op. En we kunnen met die kennis, wanneer nodig, vaak heel snel en adequaat handelen. En bovendien zit een groot deel van onze ontwikkeling in het uitbreiden van kennis. Maar nogmaals, laten we er ons van bewust zijn dat die kennis ons ook onbewust kan beïnvloeden. Dat heeft niet alleen het onderzoek van Rosenthal bewezen.